-
Wycieczki
-
Niezbędnik
Dzień piąty. W centrum „Worka raczańskiego”
Rycerka Górna Kolonia (PKS -700 m) — Wielka Raczą schronisko PTTK (1236 m) — znaki żółte, 2 g. — Kikula (1119 m) 4.15-4.30 g. — Przełęcz pod Banią (990 m) — znaki czerwone, 5.15 g. — Przegibek schronisko PTTK (1000 m) — znaki czarne, 5.30 g. — Rycerka Górna Kolonia (PKS-700 m) — znaki zielone, 6.45 g.; GOT 25 pkt.
Powyższe dosyć długie przejście pozwala poznać specyfikę i walory krajobrazowe tzw. „worka raczańskiego”. Są to najbardziej odludne okolice, przylegające do granicy państwa z Czechosłowacją, przez które prowadzą znakowane szlaki turystyczne. Zwarte komłeksy leśne rozdzielone są licznymi polanami, co otwiera rozległe panoramy od Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim po Pilsko w Beskidzie Żywieckim oraz na Małą Fatrę po stronie słowackiej. Odcinek szlaku czerwonego między Wielką Raczą a Przegibkiem wyznakował w 1929 r. Oddział „Babiogórski” PTT w Żywcu, a zejście szlakiem zielonym z Przegibka do Rycerki Górnej w latach 1935-36 Oddział Bielski PTT.
Dojazd do punktu wyjścia na wycieczkę autobusem PKS do Rajczy, skąd lokalnym kursem PKS do Rycerki Górnej Kolonii (ostatni przyst. PKS). Ze względu na długą wędrówkę zaleca się ranny wyjazd z Ujsoł.
RYCERKA GÓRNA (570-700 m) to długa (wraz z Rycerka Dolną) i gęsto zaludniona wieś letniskowa w dolinie potoku o tej samej nazwie. Najwyżej położone zabudowania wsi zbliżają się do podnóży Wielkiej Raczy, na którą pierwsze wycieczki podejmowano już w 1910 r. Andrzej Komoniecki w „Dziejopisie Żywieckim” pisze: „...Rycerka od rzeki Rycerki, która spod Hale Rycerzowej wykapem płynie, zowie się...” Należy tu wyjaśnić, że Komoniecki miał na myśli boczny potok o nazwie Rycerki posiadający źródła pod Małą Rycerzową, który do głównego potoku Rycerka wpada w Rycerce Dolnej. W 1628 r. było w tej wsi 11 zarębników, a w 1715 r. 30 zarębników. W kompanii znanego żywieckiego zbójnika Marcina Portasza działał między innymi Maciej Wakuła z Rycerki, stracony za zbójowanie w 1689 r. Przysiółek Rycerki Górnej — Kolonię założyli osadnicy austriaccy sprowadzeni tu do prac leśnych w 1873 r. ze Steiemarku. Z biegiem czasu ludność ta uległa całkowitemu spolszczeniu.
W 1940 r. w ramach osławionej „Saybusch Aktion” hitlerowcy wysiedlili z Rycerki 150 rodzin. Teren wsi i okolic był obszarem aktywnej działalności trójnarodowego oddziału partyzanckiego (Rosjanie, Polacy, Czesi) Waleriana Burzi „Jefremowa” w 1944 i w zimie 1944/45 r.
Rozpoczęcie szlaku żółtego (oraz znaków zielonych na Przegibek — porównaj przy zejściu) w miejscu dojścia szlaku niebieskiego ze Zwardonia przez Oźną i na ostatnim przystanku PKS w Rycerce Górnej Kolonii. Znaki żółte wspólnie z zielonymi prowadzą na płd. polami wśród zabudowań Kolonii szeroką drogą w górę biegu potoku Rycerka. W tyle ładny widok na Praszywkę i Jaworzynę (1021 m). Z lewej strony kończą się zabudowania, a szlaki osiągają rozwidlenie dróg oraz zbiegu potoków na wprost zalesionego stoku Kołyski (od wyjścia 15 min).
Od tego miejsca szlak zielony na Przegibek skręca w lewo w dolinę potoku Ciapków, a znaki żółte przekroczywszy potok wiodą nadal na płd. zwężającą się doliną potoku Rycerka. Wchodzimy pomiędzy domy osiedla Roztoki oglądając w głębi po lewej stronie okazale prezentującą się stąd Wielką Będoszkę. Droga ponownie przekracza potok, nad który schodzi granica lasu. Stoki po obu stronach doliny są teraz coraz bardziej strome. Dochodzimy do pokrytego polami odcinka stoku (po prawej stronie), którym prowadzi turystyczny zjazd narciarski z Wielkiej Raczy do Rycerki.
Droga w dolinie skręca w prawo. Mijamy pole namiotowe i teren zagospodarowany dla celów rekreacyjnych. W dali widać fragment grzbietu Małej Raczy. Przed kolejnym rozwidleniem dróg i dolin szlak opuszcza dolinę Rycerki kierując się w prawo na stok Upłazu (z Kolonii 30 min).
Wysokopiennymi lasami świerkowymi łagodnie podchodzimy na płd. zach. W dole z lewej prześwitują ostatnie, najwyżej położone osiedla Rycerki Górnej. Szlak zatacza obszerny łuk w prawo, a z lewej strony dołącza droga z doliny. Idziemy mieszanym lasem krótko na zach. (ujęcie wody), po czym dalej jednostajnie w górę na płd. zach. koło kolejnego cieku wodnego. Droga skręca na płd., nieco wyżej przekracza przecinkę z widokiem na zalesiony grzbiet Kołyski, a w głębi na kulminację Wielkiej Będoszki z widoczną halą (od wyjścia 1 g.).
Jednostajnie wznosimy się stokiem Upłazu na płd. zach., a wyżej na zach. mijamy pas lasu bukowego. Do szlaku dołącza droga. Szlak żółty skręca łukiem w lewo i nieco stromiej podchodzi na płd. i na płd. zach. Wchodzimy w kompleksy bukowe trawersując w podejściu na płd. stok Wielkiej Raczy. Dochodzimy do granicy rozległych wyrębów, skąd roztacza się piękna panorama na płn. wsch. i na wsch. Na płn. wsch. na tle Pilska i Lipowskiego Wierchu widać Praszywkę i przełęcz Przysłop Potucki, a także Wielką Będoszkę z dużym wyrębem. W głębi wznosi się kopuła Muńcuła. Na wsch.
widoczne: przełęcz Przegibek, Bania, dwa wierzchołki Rycerzowej i wydłużony grzbiet Kołyski, a na horyzoncie wzniesienia Małej Fatry na Słowacji (skalisty Rozsutec i grupa Wielkiego Fatrzańskiego Krywania).
Nieco stromiej podchodzimy na płd. zach. do rzadkiego lasu świerkowego i na główny grzbiet łączący Wielką i Małą Raczę, gdzie spotykamy znaki czerwone. Dalsza trasa naszej wycieczki wiedzie w lewo, szlakiem czerwonym, w stronę Małej Raczy (z Rycerki Górnej Kolonii 1.45 g.).
Tutaj warto jednak skierować się na prawo i dojść za znakami żółtymi oraz czerwonymi na szczyt Wielkiej Raczy i do schroniska PTTK. Rzadkim lasem świerkowym podchodzimy łagodnie, pod koniec stromiej pod schronisko. Panorama z wierzchołka Wielkiej Raczy (1236 m) na płn. wsch. i wsch. obejmuje szczyty wymienione w opisie ostatniego widoku z wyrębów, jeszcze na żółtym szlaku. Na płn., na tle rozciągniętego grzbietu Baraniej Góry widać Oźną, Kikulę z Magurą, Jaworzynę (1021 m) oraz nieco z prawej w dole Wielki Przysłop i Mały Przysłop, w głębi na ostatnim planie na płn. zach. — pasma Łysej Góry i Połomów na terenie Czechosłowacji. Na przecince granicznej opadającej ze szczytu na płn. w stronę przełęczy pod Upłazem funkcjonuje w zimie wyciąg orczykowy o długości 240 m z jedną trasą zjazdową.
SCHRONISKO PTTK NA WIELKIEJ RACZY (1236 m). W 1933 r. prywatna spółka góralska przystąpiła do budowy schroniska na szczycie Wielkiej Raczy. Budowę kontynuował i ukończył w 1934 r. Oddział „Babiogórski” PTT w Żywcu, doprowadzając tu w 3 lata później linię telefoniczną. W czasie okupacji Niemcy zajęli budynek dla oddziału żandarmerii, wznosząc obok schroniska dodatkowo drewniany domek. W wyniku działań wojennych obiekt uległ znacznemu zniszczeniu, a potem dawastacji. Remont kapitalny schroniska ukończył w 1966 r. Oddział„Babiogórski” PTTK. W latach 80. doprowadzono do schroniska wodę. Unikatowe walory krajobrazowe i bardzo atrakcyjna śródgórska lokalizacja tego obiektu ściągają na Wielką Raczę liczne rzesze turystów.
Po odpoczynku w schronisku wracamy szlakiem czerwonym i żółtym do miejsca rozwidlenia szlaków, a następnie kontynuujemy marsz lasem świerkowym na płd., grzbietem Wielkiej Raczy łagodnie w dół. Po przekroczeniu małego garbu terenu znaki czerwone zbliżają się do linii granicy państwa oraz niebieskiego szlaku słowackiego (po drugiej stronie przecinki granicznej), który będzie nam kilkakrotnie towarzyszył w drodze na Przegibek. Schodzimy na płd. zach. i płd. na rozległą halę zostawiając po lewej wierzchołek
Malej Raczy (1178 m). Od schroniska 15 — 20 min. Na wprost roztacza się widok na Rozsutec i Wielki Fatrzański Krywań.
Ścieżka obniża się halą odkrywając rozległe widoki na wsch.; na Pilsko, Lipowski Wierch, Wielką Będoszkę i dwa szczyty Rycerzowej, a pod nimi na przełęcz Przegibek. Bliżej widać graniczne wierzchołki Orła i Bugaja. Schodzimy nadal halą, mijając pas bukowego lasu, najpierw dosyć stromo, potem coraz łagodniej na płd. do przełęczy pod Orłem (1119 m).
Szlak czerwony trawersuje od płn. zbocza Orła wznosząc się łagodnie jego stokiem. Na lewo widok na Małą Raczę z halą. Przez pas lasu bukowego wracamy na halę, z której widać lej źródliskowy potoku Rycerka oraz Praszywkę i Wielką Będoszkę. Po krótkim podejściu na wsch. pasem hali schodzimy na siodło pod Orłem. Przekraczamy mały garb terenu. Skrajem mieszanych lasów szlak schodzi teraz na przełęcz, nad którą wznosi się wybitna sylwetka Bugaja (1140 m) — z Wielkiej Raczy 1 g.
Łukiem w lewo podchodzimy łagodnie na wsch. do mieszanego lasu. Na lewo, pomiędzy drzewami, prześwituje Wielka Raczą. Szlak wychodzi na dużą halę Śrubita i, wznosząc się łagodnie na wsch., wkracza na teren rezerwatu przyrody „Śrubita”. Na obszarze 24,9 ha chroniony jest tutaj karpacki pierwobór jodłowo-bukowy z domieszką świerka i jesionu.
Po przekroczeniu płn. ramienia Bugaja krótko i stromo schodzimy do mieszanego lasu, gdzie droga skręca pod kątem prostym przechodząc na trawers stoku. W kierunku płd. i płd.-wsch. pokonujemy strome stoki Bugaja obniżając się do wyrębu, gdzie łączą się dwa małe potoki (z Wielkiej Raczy 1.30 g.).
Odtąd, przez pas lasu bukowego czerwony szlak wiedzie w gęste kompleksy świerkowe. Spotykamy tu szeroką drogę okrążającą stok Abrahamowa (1084 m). Następnie znaki czerwone zawracają niemal o 180° w prawo i mieszanym lasem jednostajnie, a potem łagodniej wznoszą się na płd. na rozległą halę na płn. stoku Kikuli. Idąc polaną (koniec rezerwatu przyrody „Śrubita”) zbliżamy się do przełęczy między Abrahamowem i Kikulą, pozostawiając tę przełęcz z prawej strony. Na lewo mamy tu piękne widoki na Wielką Będoszkę, przełęcz Przegibek i wyniosłą kopułę Bani, a w głębi na Muńcuł.
Trawersując grzbiet od płn. łagodnie podchodzimy stokiem Kikuli. W tyle pozostaje szczyt Abrahamowa, zza którego wyłania się Wielka Raczą. Przez wąski pas lasu świerkowego wracamy na halę wznosząc się mozolnie pod szczyt Kikuli, skąd widoki na Wielką Będoszkę, Przegibek, Banię i obydwa szczyty Rycerzowej. Wśród kęp lasu świerkowego coraz łagodniej i w końcu płasko docieramy do granicy państwa nie opodal wierzchołka Kikuli (1119 m).
Wspólnie z niebieskim szlakiem słowackim znaki czerwone wiodą teraz przecinką graniczną krótko w dół, dalej nieco w górę i w lewo skracają zakole linii granicznej. Po powrocie na przecinkę wznosimy się jednostajnie skrajem lasów świerkowych omijając garb terenu. Tutaj granica państwa skręca pod kątem prostym w prawo (od Kikuli 30 min).
Szlak obniża się na płn. wsch. (skąd widok na wzniesienie Bani), pokonuje stromy uskok terenu i na niewielkiej przełączce odchodzi w lewo od granicy państwa. Wśród lasów świerkowych idziemy tutaj łagodnie w górę na płn. (woda), a następnie trawersem stoku Bani krótko w dół do granicy lasu. Na lewo rozciągają się połacie pól i wyrębów z rzadko rozrzuconymi domami osiedla Przegibek. Schodzimy łagodnie na przełęcz między Banią i Wielką Będoszką, której szczyt widać na wprost. Na lewo w dali widoczna kulminacja Wielkiej Raczy. Znaki czerwone doprowadzają do miejsca rozpoczęcia znaków czarnych do Rycerki Dolnej i Soli oraz niebieskich do schroniska PTTK na Rycerzowej.
Skręcamy w lewo za znakami czarnymi i kierujemy się na płn. drogą wśród pól ku widocznemu szczytowi Będoszki Wielkiej i domom osiedla Przegibek. Z małego obniżenia na polach otwiera się ładna panorama na zach. (Kikula, Abrahamów i Bugaj, trapezowaty Orzeł, Wielka Raczą) i na wsch. (Młada Hora z osiedlem, w głębi Muńcuł). Koło kępy lasu bukowego droga łagodnie wznosi się do centrum osiedla Przegibek, gdzie przy granicy lasu na stoku Wielkiej Będoszki stoi schronisko PTTK. Nie opodal schroniska, na polanie, na płd.-wsch. skłonie grzbietu funkcjonuje w zimie wyciąg zaczepowy o długości 250 m.
SCHRONISKO PTTK NA PRZEGIBKU (1000 m). Na miejscu dzisiejszego obiektu stał tu jeszcze od 1923 r. prywatny domek letniskowy. Spadkobiercy inicjatora tej inwestycji inż. J. Pietrusewicza — Koło PTTK w Dziedzicach Oddziału Bielskiego PTT zakupiło budynek i od 1938 r. (po uzupełnieniu wyposażenia) obiekt zaczął służyć turystom. W zimie 194445 zastępca kierowniczki — Alfred Kubka uruchomił na Przegibku „wypożyczalnię” nart dla partyzantów z oddziału Waleriana Burzi „Jefremowa”. W 1958 r. dokonano przebudowy schroniska, a w latach 60. powstało koło obiektu małe alpinarium. Schronisko służy do dziś turystom w lecie i w zimie, a jego atrakcyjne położenie w ciągu wędrówki przez „worek raczański” z Wiekiej Raczy w stronę Rycerzowej — zapewnia mu stałą frekwencję.
Od schroniska za szlakami zielonymi i czarnymi idziemy nieznacznie w górę lasem świerkowym na płn. Po ok. 10 min. z rozwidlenia dróg szlak
zielony skręca w lewo, przechodząc na trawers stoków Wielkiej Będoszki w kierunku płn.-zach. Wygodną stokową drogą obniżamy się lasem świerkowym łagodnie, miejscami nieco stromiej na płn. zach. lub zach. obok kilku miejsc z wodą i zarastających wyrębów. Po dłuższym odcinku dogodnego zejścia szlak zielony dołącza do szerokiej stokowej drogi w miejscu jej obszernego zakola (od Przegibka ok. 45 min).
Wspomnianą drogą kontynuujemy łagodne zejście świerkowymi lasami na zach., a następnie na płn. zach. Szlak wyprowadza na wyrąb z ładnym widokiem na dolinę potoku Ciapków oraz na potężny, zalesiony grzbiet Kołyski (z lewej). Odtąd schodzimy jednostajnie i krótko do doliny Ciap-kowa. Podczas dalszego zejścia doliną na płn. zach. oglądamy na wprost wyniosły masyw Jaworzyny (1021 m) nad Kolonią. Przy szlaku pierwsze, pojedyncze zabudowania należące do Rycerki Górnej Kolonii.
Polami dochodzimy do połączenia potoków Ciapków i Rycerka oraz skrzyżowania dróg i szlaku żółtego z Wiekiej Raczy, którym rano rozpoczynaliśmy wycieczkę. Obydwa szlaki prowadzą ok. 600 m płasko na płn. do zwartej grupy zabudowań Kolonii, miejsca spotkania znaków niebieskich do Zwardonia i do przystanku PKS.
Przejście trasy wycieczki w kierunku przeciwnym: Rycerka Górna Kolonia — Przegibek schr. PTTK 1.45g. — Przełęcz pod Banią 2 g. — Kikula 3 —3.15 g. — Wielka Raczą schr. PTTK 5.30 g. — Rycerka Górna Kolonia 7 g.; GOT 25 pkt.
Tekst pochodzi z przewodnika turystycznego „7 dni w Ujsołach”
autorstwa Andrzeja Matuszczyka.
Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa - Kraków 1989
Copyright 2009 © 365 dni w Beskidach, Inspired by Alpha Studio